Úrskurður nr. 6/2000

Ár 2000, miðvikudaginn 5. júlí, er haldinn fundur í úrskurðarnefnd sjómanna og útvegsmanna að Hafnarhvoli við Tryggvagötu. Mættir eru Friðrik J. Arngrímsson, Stefán Friðriksson, Sturlaugur Sturlaugsson, Sævar Gunnarsson, Helgi Laxdal, Grétar Mar Jónsson auk oddamanns Valtýs Sigurðssonar.

Fyrir er tekið málið U 6/2000

heildarsamtök sjómanna f.h. áhafnar Ljósafells SU-70

gegn

Kaupfélagi Fáskrúðsfjarðar

Í málinu var kveðinn upp svohljóðandi

Ú R S K U R Ð U R:

I.

Málmeðferð nefndarinnar.

Með bréfi, dagsettu 20. júní 2000, vísuðu heildarsamtök sjómanna málinu til úrskurðarnefndar sjómanna og útvegsmanna þar sem ekki hafði náðst samkomulag milli áhafnar og útgerðar Ljósafells SU-70.

Erindið var tekið fyrir á fundi úrskurðarnefndar 20. júní sl. og var þar ákveðið að kalla til oddamann er ljóst var að ekki næðist samkomulag í málinu. Ákveðið var að heildarsamtök sjómanna f.h. áhafnar yrðu sóknaraðilar málsins.

Sóknaraðili skilaði greinargerð, dagsettri 28. júní sl. og greinargerð varnaraðila er dagsett 30. júní sl. Verðlagsstofa skiptaverðs hefur aflað gagna fyrir nefndina.

Á fundi nefndarinnar í dag voru gögn málsins lögð fram. Þá tjáðu aðilar sig um fram komnar kröfur og færðu fram rök fyrir þeim. Málið var að því búnu lagt í úrskurð.

II.

Kröfur sóknaraðila eru sem hér segir:

Markaðstengdur afli:

	Þorskur		77 kr/kg
	Ýsa		77 kr/kg
	Ufsi		41 kr/kg
	Grálúða		80 kr/kg
	Karfi > 800 gr		40 kr/kg
	Karfi 500 - 800 gr		32 kr/kg

Ofangreind verð gildi sem 82% af greiddu verði, 18% eru fundin með því að taka meðalverð á fiskmörkuðum, sbr. síðastgildandi fiskverðssamning.

Verð á öðrum fisktegundum verði óbreytt frá síðastgildandi fiskverðssamningi.

Gildistími úrskurðar skal vera frá 20. júní til 20. september 2000.

Kröfur varnaraðila eru eftirfarandi.

Markaðstengdur afli:

Þorskur	71 kr/kg
Ýsa	76,5 kr/kg
Ufsi	39 kr/kg
Grálúða	60 kr/kg
Karfi > 800 gr	40 kr/kg
Karfi 500 - 800 gr	32 kr/kg

Ofangreind verð gildi sem 85% af greiddu verði, 15% verði fundin með því að taka meðalverð á Faxamarkaði, Fiskmarkaði Hafnarfjarðar og Fiskmarkaði Suðurnesja í hverri viku og gildir verðið sem var í vikunni á undan löndun úr Ljósafelli SU-70.

Hvað varðar verð á öðrum fisktegundum og gildistíma úrskurðar er fallist á kröfur sóknaraðila.

Rökstuðningur sóknaraðila.

Í rökstuðningi fyrir kröfum sínum vísar sóknaraðili til 11. greinar laga nr. 13/1998, um Verðlagsstofu skiptaverðs og úrskurðarnefnd sjómanna og útvegsmanna. Þá komi skýrt fram í kjarasamningum milli sjómanna og útvegsmanna að útgerðarmaður hafi með höndum sölu aflans og skuli hann tryggja skipverjum hæsta gangverð fyrir fiskinn.

Sóknaraðili telur að þrátt fyrir ákvæði 11. greinar laga nr. 13/1998, um að taka skuli mið af verði í nærliggjandi byggðarlögum, sé slíkur samanburður í flestum tilvikum ekki rökréttur. Í fyrsta lagi sé afli viðkomandi skips, sem verið sé að verðleggja í úrskurðarnefnd, uppistaða aflans í viðkomandi byggðarlagi og nágrannabyggðum. Úrtakið verði því ómarktækt enda verið að bera verð á afla skipsins saman við sjálft sig. Í öðru lagi sé í slíku úrtaki skip sömu útgerðar og það skip sem verið sé að fjalla um eða að tekið sé mið af verði hjá skipum sem gerð séu út í nágrannabyggðarlögunum þó svo að sú verðlagning endurspegli ekki eðlilegt verð fyrir aflann.

Vegna þessa sé eðlilegt að taka mið af samskonar veiðarfæri miðað við landið allt enda liggi fyrir að afli veiddur í sama veiðarfæri sé sambærilegur að stærð, óháð því hvaðan skipið sé gert út. Ljóst sé að með því náist það markmið laganna að bera saman verð á sambærilegum afla.

Sóknaraðili bendir á að hafa beri í huga, að meðalverð á afla, sem gefið sé upp í opinberum skýrslum, segi ekki allt um hvað raunverulega sé greitt fyrir aflann. Þekkt sé að blandað sé saman fiskviðskiptum annars vegar og viðskiptum með aflamark og jafnvel aflahlutdeild hins vegar. Gögn málsins sýni verð á þorski til einstakra skipa sem stunduðu botnvörpuveiðar í janúar til mars 2000. Samkvæmt þeim séu ýmsir aðilar að greiða afar lágt verð fyrir þorskinn. Í mörgum tilvikum megi rekja það lága verð til þess að útgerðin sé að fjárfesta í veiðiheimildum. Samkvæmt kjarasamningum og lögum sé óheimilt að sjómenn séu þátttakendur í kvótakaupum útgerðarinnar. Því væri eðlilegt að hreinsa úrtakið áður en meðalverð til viðmiðunar eru fundin. Meðalverð á þorski sem veiddur var í botnvörpu tímabilið janúar til mars 2000 sé 91,50 kr/kg samkvæmt upplýsingum Verðlagsstofu skiptaverðs. Sé í þessu sambandi miðað við óhreinsaðar upplýsingar, en hið raunverulega meðalverð sé hærra eðli málsins samkvæmt.

Í ársskýrslu Verðlagsstofu skiptaverðs fyrir árið 1999 komi fram í kafla III að athuganir Verðlagsstofu bendi sterklega til að það meðalverð einstakra fisktegunda sem birt sé á vegum stofunnar endurspegli ekki það verð sem í raun sé greitt fyrir aflann. Af þeim sökum verði að telja að viðmiðanir, frávikagreiningar og jafnvel niðurstöður úrskurða séu byggðar á frekar ótraustum grunni. Sjálfstæðar athuganir stofunnar hafi leitt í ljós að í flestum tilvikum séu lág fiskverð tengd kvótakaupum, afbrigðilegum uppgjörsmáta eða skyldum þáttum. Þetta þýði m.ö.o. að verð það sem greitt sé fyrir fiskinn sé hærra en fram komi í opinberum skýrslum.

Sóknaraðili telur því afar hæpið að nota upplýsingarnar um bein viðskipti með fisk sem grunn að verðákvörðun. Ef nota eigi slíkar upplýsingar sem grunn verði áður að sía þær og taka út áhrif af kvótakaupum og þess háttar viðskiptum sem áhrif hafi á uppgefið fiskverð. Auk þess geti nefndin ekki lengur horft fram hjá þeirri staðreynd að viðskipti með fisk eigi sér einnig stað á fiskmörkuðum. Verð í beinum viðskiptum myndist að miklu leyti með einhliða tilskipunum útgerðarmanna um fiskverð samhliða kvótabraski og þess háttar óeðlilegum viðskiptamáta. Bein viðskipti með fisk gefi því ekki rétta mynd af eðlilegu viðskiptaverði aflans. Því telji fulltrúar sjómanna í nefndinni að eingöngu eigi við verðákvarðanir að styðjast við upplýsingar um fiskverð á mörkuðunum, enda enginn annar raunhæfur viðmiðunargrunnur fyrir hendi. Samkvæmt framansögðu sé meðalverð á þorski sem veiddur sé í botnvörpu á tímabilinu janúar til mars 2000, 156,20 kr/kg og raunhæft að miða við í þessu tilviki. Jafnframt sé rétt að geta þess að á sínum tíma hafi verið gerður fiskverðssamningur milli Útgerðarfélags Akureyringa hf. og áhafnar skipa félagsins og sá samningur tekinn upp á skipum Kaupfélags Fáskrúðsfirðinga. Ljóst sé að skipverjar á Ljósafelli SU-70 hafi nú dregist langt aftur úr skipverjum á öðrum skipum hvað fiskverð varðar. Sóknaraðili telur því eðlilegt og sanngjarnt að fallist verði á kröfur sjómanna í þessu máli.

Rökstuðningur varnaraðila.

Af hálfu varnaraðila er vísað til 11. greinar laga nr. 13/1998, um Verðlagsstofu skiptaverðs og úrskurðarnefnd sjómanna og útvegsmanna og á það bent að þar sé lagður megingrundvöllur þess starfs sem sé viðfangsefni úrskurðarnefndarinnar. Úrskurðarnefndin skuli við ákvörðun sína taka mið af því fiskverði sem algengast sé við sambærilega ráðstöfun afla. Í þeim tilfellum sem afla af Ljósafelli SU-70 sé ráðstafað til skylds aðila beri nefndinni að líta til fiskverðs á þeim skipum sem gerð séu út frá nærliggjandi byggðarlögum og sem veiði sambærilegan fisk sem ráðstafað sé til skyldra aðila. Ljósafell SU-70 sé 549 brl. skuttogari gerður út frá Fáskrúðsfirði.

Í gögnum málsins komi fram upplýsingar frá Verðlagsstofu skiptaverðs um verð á þorski, ýsu og steinbít í janúar til mars 2000 hjá togurum yfir 250 brl., sem gerðir séu út frá Austfjörðum og þar sem aflanum sé ráðstafað til skyldra aðila. Varnaraðili bendir á að borið saman við þau verð, séu engin efni til að hækka þau fiskverð sem síðasti fiskverðssamningur aðilanna kveði á um umfram það sem varnaraðili hafi boðið.

Í greinargerð sóknaraðila sé því haldið fram að í flestum tilvikum sé samanburður við fiskverð í nærliggjandi byggðarlögum ekki rökréttur. Úrskurðarnefndin hafi enga heimild til að víkja frá skýru ákvæði laga hvað þetta varðar hvað sem skoðunum einstakra nefndarmanna líður. Sú fullyrðing sóknaraðila, að eðlilegt sé að miða við sama veiðarfæri miðað við landið allt, enda liggi fyrir að afli veiddur í sama veiðarfæri sé sambærilegur að stærð, óháð því hvar skipið er gert út, sé beinlínis röng enda sé mikill munur á stærð þess þorsks sem veiddur er af togskipum eftir því hvar veiðar eru stundaðar. Þá sé það mismunandi hvar skip af mismunandi stærð og með mismunandi aflvísi mega stunda togveiðar sem leiði til þess að fiskur sem þau veiða sé ekki sambærilegur hvað stærð varðar.

Í greinargerð sóknaraðila sé um órökstuddar fullyrðingar að ræða sem ekki sé ástæða til að elta ólar við, eins og þær að ekki sé unnt að miða við fyrirliggjandi upplýsingar um fiskverð frá Verðlagsstofu skiptaverðs og að verðákvarðanir eigi eingöngu að styðjast við upplýsingar um fiskverð á mörkuðum.

Rétt sé að benda á, varðandi þau meðalverð á þorski sem nefnd eru í greinargerð sóknaraðila, að engin tilraun er gerð til að gefa réttar upplýsingar um verð á fiski af sambærilegri stærð og sá fiskur sem Ljósafell SU-70 hefur veitt. Auðveldlega megi þó nálgast upplýsingar þar um hjá Verðlagsstofu skiptaverðs. Ekki þurfi að koma á óvart að þau verð séu umtalsvert lægri en þau verð sem fram komi í greinargerð fulltrúa sjómanna.

Tilvísun í greinargerð sóknaraðila til verðs á skipum Útgerðarfélags Akureyringa hf. sé mótmælt enda máli þessu óviðkomandi. Þá sé krafa sóknaraðila um hækkun á aðrar fisktegundir en þorsk með öllu órökstudd og því beri að hafna henni.
Af öllu framangreindu virtu telur varnaraðili að ljóst megi vera að engin efni séu til að verða við kröfum áhafnarinnar og að taka beri kröfur útgerðarinnar að fullu til geina.

III.

Forsendur og niðurstaða.

Í 11. gr. laga nr. 13/1998, um Verðlagsstofu skiptaverðs og úrskurðarnefndar sjómanna og útvegsmanna er kveðið á um hin almennu atriði sem úrskurðarnefnd ber að leggja til grundvallar við ákvörðun sína um fiskverð. Þar segir:
"Úrskurðarnefnd skal við ákvörðun sína taka mið af upplýsingum sem Verðlagsstofa fiskverðs hefur safnað.
Nefndin skal við ákvörðun sína taka mið af því fiskverði sem algengast er við sambærilega ráðstöfun afla. Skal í því sambandi tekið mið af verði í nærliggjandi byggðarlögum fyrir sambærilegan fisk að stærð og gæðum. Þá skal nefndin taka tillit til líklegrar þróunar afurðaverðs. Varðandi ákvörðun nefndarinnar um fiskverð í skiptum óskyldra aðila skal og taka tillit til heildarráðstöfunar á afla skips."

Lagaákvæði þetta er efnislega samhljóða ákvæði 5. gr. eldri laga nr. 84/1995 um sama efni.
Samkvæmt þessu eru það þrjú atriði, sem úrskurðarnefnd ber að hafa til hliðsjónar og taka mið af, við verðákvörðun sína á fiski í beinum viðskiptum aðila. Þessi atriði teljast tæmandi löglegar viðmiðanir nefndarinnar við ákvörðun hennar um fiskverð í viðkomandi tilvikum.

Í fyrsta lagi er um að ræða upplýsingar frá Verðlagsstofu skiptaverðs en þeirri stofnun var komið á fót með lögum nr. 13/1998. Hlutverk stofnunarinnar er skilgreint í I kafla laganna en í 3. gr. segir, að Verðlagsstofa skiptaverðs skuli afla ítarlegra gagna um fiskverð og með skipulegum hætti vinna úr upplýsingum sundurliðuð yfirlit um fiskverð miðað við einstök landsvæði, tiltekna viðskiptahætti og stærðar- og gæðaflokka. Stofnunin skuli reglulega birta upplýsingar um fiskverð, þannig að þær gagnist útvegsmönnum og sjómönnum sem best. Þá skuli stofan afla gagna um afurðaverð og þróun þess. Í 5. gr. er síðan kveðið á um skyldu Fiskistofu og annarra aðila til að tryggja að Verðlagsstofa geti sinnt lögboðnu hlutverki sínu.

Af hálfu sóknaraðila er dregið í efa að upplýsingar um meðalverð einstakra fisktegunda, sem birtar séu á vegum stofnunarinnar í beinum viðskiptum endurspegli það verð sem raunverulega sé greitt fyrir aflann og því sé um ótraustan grunn að ræða.
Úrskurðarnefnd telur að ekki hafi verið sýnt fram á að upplýsingar Verðlagsstofu, sem frammi liggja í málinu, séu ekki réttilega unnar, eða að þær séu byggðar á ólögmætum sjónarmiðum. Það er hins vegar hlutaverk úrskurðarnefndar að leggja mat á þessar upplýsingarnar, skoða þær aðferðir sem þær byggja á og túlka niðurstöður þeirra.

Af hálfu sóknaraðila hefur einkum verið bent á að viðskipti með kvóta sé sá þáttur sem einkum valdi skekkju á meðalverðinu í beinum viðskiptum með fisk.

Í lögum um skiptaverðmæti og greiðslumiðlun innan sjávarútvegsins nr. 24/1986, sbr. lög nr. 79/1994 segir í uppphafsmálsgrein1. gr. að þegar afli fiskiskipa sé seldur óunninn hér á landi sé skipaverðmæti aflans til hlutaskipta og aflaverðlauna 75% af því heildarverðmæti sem útgerðin fái fyrir hann. Ekki sé heimilt að draga frá heildarverðmæti afla í þessu sambandi kostnað við kaup á veiðiheimildum. Ljóst er samkvæmt þessu lagaákvæði að úrskurðarnefnd ber að leitast við að afla upplýsinga um fiskverð þar sem kaup á veiðiheimildum hefur ekki áhrif á verð. Í þessu máli bendir ekkert til þess þegar litið er til þeirra meðalverða sem fyrir liggja af hálfu Verðlagsstofu skiptaverðs um fiskverð í botnvörpu á Austfjörðum, að kaup á veiðiheimildum hafi þar áhrif.
Í öðru lagi ber úrskurðarnefnd að taka mið af því fiskverði sem algengast er við sambærilega ráðstöfun afla. Í því sambandi segir að taka skuli "mið af verði í nærliggjandi byggðarlögum fyrir sambærilegan fisk að stærð og gæðum."

Úrskurðarnefnd hefur ítrekað túlkað þau fyrirmæli, hvað varðar sambærilega ráðstöfun afla, að þar sé miðað við meðalverð enda hljóti það að endurspegla algengasta verðið.

Í lögskýringargögnum er ekki að finna stuðning fyrir því hvað átt sé við í lögunum með "nærliggjandi byggðarlögum" Ljóst má þó vera, samkvæmt beinu orðalagi, að líta skuli til ákveðinna landsvæða í þessu sambandi og þá einkum ákveðinna starfsvæða útgerða sem tengjast innbyrðis atvinnulega fremur en landsfjórðunga, sýslna eða annara stjórnsýslulegra eininga. Af orðalagi laganna má hins vegar gagnálykta sem svo, að við fiskverðsákvörðun sína skuli úrskurðarnefnd ekki líta til landsins í heild enda hefur úrskurðarnefnd í fyrri úrskurðum sínum jafnan litið svo á. Samkvæmt þessu ber að hafna því sjónarmiði sóknaraðila að miða beri við afla, sem veiddur sé í sama veiðarfæri um landið allt við verðlagningu í máli þessu.

Í þriðja lagi ber úrskurðarnefnd við verðákvörðun sína að taka tillit til líklegar þróunar afurðarverðs. Í máli því sem hér er til umfjöllunar er af hálfu aðila ekki byggt á þessari málsástæðu og kemur hún því ekki til skoðunar hér frekar.

Fiskverðssamningar milli útgerðar og áhafnar fiskiskips um fiskverð, sem nota skal við uppgjör á aflahlut í viðskiptum við skylda aðila eru frjálsir. Aðilar geta því og hafa samið um markaðstenginu hluta afla eins og raunin er í þessu máli. Hins vegar eru, eins og áður sagði í forsendum hér að framan, lögbundnar viðmiðunarheimildir úrskurðarnefndar tæmandi taldar í 11. gr. laganna. Þar af leiðir, að lagaskilyrði skortir til að sú krafa sóknaraðila nái fram að ganga, að verðákvörðun nefndarinnar eigi eingöngu að styðjast við upplýsingar um fiskverð á mörkuðunum.

Upplýsingar Verðlagsstofu skiptaverðs, sem liggja fyrir nefndinni um meðalverð á þorski á Austfjörðum janúar til mars 2000 benda til þess að krafa sóknaraðila um hækkun þorskverðs eigi við rök að styðjast en það er í beinum viðskiptum 83,93. kr/kg
Formaður leggur til, með hliðsjón af því að í viðmiðinu eru fá skip eða alls 7 og að skip varnaraðila hefur þar áhrif til lækkunar, að verð á þorski verði 74 kr/kg. Báðir aðilar hafna því tilboði. Formaður leggur til 73/kr/kg og samþykkja fulltrúar varnaraðila það verð.

Samkvæmt gögnum málsins var meðalverð á slægðri ýsu í beinni sölu janúar til mars 2000 á Austfjörðum, 87,61 kr/kg. Tilboð varnaraðila miðað við markaðstengingu er hins vegar 90,59 kr/kg. Samkvæmt því standa ekki rök til að taka kröfu sóknaraðila til greina hvað varðar verð á ýsu.

Aðilar eru sammála um, eftir að hafa skoðað gögn Verðlagsstofu skiptaverðs, að fallast á kröfu sóknaraðila um verð á ufsa.
Þá eru aðilar sammála nú um fallast á kröfu sóknaraðila um verð á grálúðu. Í málinu er ekki ágreiningur um kröfu sóknaraðila hvað varðar verð á karfa. Þá er aðilar sammála um gildistíma úrskurðarins frá 20. júní til 20. september 2000.
Svo sem að framan hefur verið rakið telur úrskurðarnefnd það á verksviði aðila að semja um markaðstengingu fiskverðs í beinum viðskiptum. Samkvæmt því ber að hafna kröfu sóknaraðila um þennan þátt málsins en fallast á kröfu varnaraðila um að ofangreind verð gildi sem 85% af greiddu verði, 15% verði fundin með því að taka meðalverð á Faxamarkaði, Fiskmarkaði Hafnarfjarðar og Fiskmarkaði Suðurnesja í hverri viku og gildir verðið sem var í vikunni á undan.

Úrskurður þessi er kveðinn upp af meirihluta nefndarinnar þ.e. oddamanni ásamt fulltrúum varnaraðila.

Úrskurðarorð:

Varnaraðili, Kaupfélag Fáskrúðsfjarðar, skal við uppgjör til sóknaraðila, áhafnar Ljósafells SU-70 miða við eftirfarandi verð:

Þorskur	73 kr/kg
Ýsa	76,5 kr/kg
Ufsi	41 kr/kg
Grálúða	80 kr/kg
Karfi > 800 gr	40 kr/kg
Karfi 500 - 800 gr	32 kr/kg

Verð á öðrum fisktegundum verði óbreytt frá síðastgildandi fiskverðssamningi.

Gildistími úrskurðar skal vera frá 20. júní til 20. september 2000.

______________________________

Valtýr Sigurðsson
Friðrik J. Arngrímsson
Sturlaugur Sturlaugsson
Stefán Friðriksson

Til baka í yfirlit